Stress verlagen begint met grondig onderzoek

Succesvol graven naar grondoorzaken van stress

Werkstress is een hardnekkig fenomeen, dat alleen maar lijkt toe te nemen. Het afgelopen jaar lag het aantal mensen dat zich langdurig ziekmeldde vanwege stressklachten alweer elf procent hoger dan de jaren ervoor. Het onderwerp staat in bijna elke organisatie dan ook hoog op de agenda. Jan van den Hoogen, arbeids- en organisatieadviseur bij Arbo Unie: “Daarbij is de neiging van nature groot om heel vlug in acties te schieten. In trainingen geven, workshops organiseren, interventies aanbieden. Daar is niks mis mee. Maar wil je structureel iets doen aan de werkstress binnen je organisatie, met blijvend resultaat, begin dan met in kaart brengen waar de grondoorzaken van die stress zitten: welk systeem en welke mechanismes zitten onder dit probleem, waardoor het blijft bestaan en we eigenlijk tien jaar geleden hetzelfde vraagstuk hadden als nu?”

Geen invuloefening

Hét uitgelezen instrument hiervoor is de verdiepende Risico Inventarisatie & Evaluatie op het gebied van psychosociale arbeidsbelasting (de RI&E PSA). Hierbij zijn organisaties waar werkstress een gezondheidsrisico vormt – dus vrijwel allemaal – sinds 2022 al verplicht om de ‘basisrisicofactoren’ te analyseren die hiermee samenhangen. Jan is ervan overtuigd dat hier met de juiste inzet veel meer uit de RI&E PSA te halen is dan nu vaak het geval is. “De term ‘basisrisicofactoren’ dekt wat mij betreft de lading niet. Daarmee wordt de RI&E PSA al te snel een invuloefening: zet maar een kruisje bij de risicofactoren die van toepassing zijn. Terwijl het erom gaat dat je de grondoorzaken in kaart brengt, het probleem achter het probleem. Dat is niet alleen feitelijk de bedoeling van de nieuwe regelgeving, het is vooral ook wijsheid.”

Verrassende inzichten

Een goede manier om ervoor te zorgen dat de RI&E PSA méér wordt dan een invuloefening, is door achter je bureau vandaan te komen en echt een thermometer in de organisatie te steken. Jan: “In veel organisaties zijn er medewerkertevredenheids- of -betrokkenheidsonderzoeken beschikbaar die al goede input geven. Maar het is raadzaam om daarnaast verdiepende interviews af te nemen dwars door de organisatie heen. Om zo te achterhalen: hoe komt het dat we niet van dit probleem af komen? Welke rol hebben medewerkers, staf, leiding en directie daarin? Hoe werken mensen samen of juist niet? Zo kom je soms tot heel verrassende inzichten over waar echt de dieperliggende oorzaken liggen. In een uiterst professioneel bedrijf kan bijvoorbeeld toch blijken dat er slecht wordt gecommuniceerd over verwachtingen. Soms weten junior medewerkers letterlijk niet wat ze moeten doen. En gaan dan maar heel hard werken in de hoop dat er iets bij zit wat daadwerkelijk van ze wordt verwacht. Als je dat weet, kun je aan die communicatie gaan werken. In plaats van dat je de junior medewerkers een training in veerkracht geeft maar de oorzaak niet oplost.”

Geen hogere wiskunde

Binnen Arbo Unie hebben Jan en zijn collega-A&O’ers een methodiek ontwikkeld om organisaties te helpen een dergelijk interviewproces op te bouwen – inclusief de vervolgstappen. “Het is geen hogere wiskunde om de RI&E PSA uit te voeren zoals ze bedoeld is”, zegt Jan. “Maar je moet wel vaardig zijn om de juiste vragen op zo’n manier te stellen dat ze daadwerkelijk naar boven brengen waar je naar op zoek bent. Dat betekent met name ook veel je mond houden, wachten tot het echte antwoord komt. Wij kunnen dit bedrijven uit handen nemen, met als extra voordeel dat wij als buitenstaanders geen onderdeel zijn van het systeem dat je probeert bloot te leggen. Wij zien ook de blinde vlekken.”

Overzichtelijker

Het mooie vindt Jan dat deze aanpak niet alleen zicht geeft op hoe het systeem werkstress in de hand werkt, maar ook orde in de chaos schept. “Op deze manier kom je doorgaans op niet meer dan vier of vijf grondoorzaken uit waarmee je aan de slag kunt. In plaats van een waslijst aan gevolgen waardoor je niet weet waar je moet beginnen. Zoals je bij geluidsoverlast ook beter de geluidsbron kunt wegnemen dan 50 medewerkers oordoppen geven. Met een grondige RI&E PSA wordt de problematiek overzichtelijker, én het geeft je handvatten om psychosociale arbeidsbelasting bij de wortel aan te pakken. Dan kun je ondertussen daarnaast nog steeds iets aan de gevolgen doen. Bijvoorbeeld met trainingen aan de medewerkers die last hebben van werkstress. Zolang je maar voldoende oog blijft hebben voor wat daaronder ligt. Want daar ligt de sleutel voor een effectieve en structurele aanpak van werkstress.”

Meer informatie

Wil je meer weten over werkstress of over hoe Arbo Unie jullie organisatie kan helpen bij het verminderen van werkstress? Mail ons dan via informatie@arbounie.nl.