Gehoorverlies: een verborgen werkprobleem

Maak werk van verzuimpreventie bij gehoorproblemen

Arnold verdiept zich al vijftien jaar in gehoorproblemen in relatie tot werk. “Het begon met een badmeester die door slechthorendheid zijn werk niet meer goed kon doen. Met een gehoorapparaat spring je namelijk niet zomaar het zwembad in als er iets misgaat. Ik vroeg me af of er een verband was tussen zijn gehoorverlies en de lawaaiige omgeving waarin hij werkte. Dit was nog niet onderzocht. Later ben ik het zelf gaan uitzoeken aan de hand van een groot aantal gehoortests in de zwembadbranche. Daaruit bleek dat slechthorendheid hier inderdaad veel voorkomt. Maar ook in het onderwijs, waar ik als bedrijfsarts veel mee te maken had en heb, kwam ik mensen tegen met gehoorproblemen. Het was opvallend hoe lastig dit voor hen was in de uitoefening van hun vak. Door de extra luisterinspanning waren ze aan het einde van de dag uitgeput. Ik zag ze vaak pas als ze zich met een burn-out ziek hadden gemeld. Vandaar dat ik ook in deze branche dieper ben gaan spitten, dit keer naar de invloed van gehoorverlies.”

Drie keer zo veel verzuim

Dit onderzoek onder onderwijsmedewerkers deed Arnold binnen de academische werkplaats van Arbo Unie aan het UMCG (nu onderdeel van het Arbo Unie Kennisinstituut). Hierbij maakte hij gebruik van de Capability-vragenlijst. Nederlandse wetenschappers ontwikkelde deze vragenlijst om de duurzame inzetbaarheid van werkenden in kaart te brengen. “Uit de analyse van de 737 ingevulde formulieren kwamen duidelijke aanwijzingen naar voren dat mensen die in het onderwijs werken en slechter horen meer risico lopen om uit te vallen voordat ze hun pensioen halen. Het ziekteverzuim was met een slecht gehoor bijna drie keer zo hoog als met een goed gehoor. Ook qua werkvermogen, dus of je fysiek en mentaal in staat bent je werk goed uit te voeren, scoorden degenen met een slechter gehoor significant lager.”

800.000 werkenden met gehoorverlies

Dit zijn interessante uitkomsten. Zeker als je bedenkt dat in Nederland zo’n 800.000 mensen in de werkende leeftijd licht tot ernstig gehoorverlies hebben. “In een werkomgeving waar je niet veel hoeft te communiceren, hoeft gehoorverlies geen probleem te zijn. Maar als je lesgeeft, vaak ook nog in een lokaal waar geroezemoes is of waar je veel vergadert in groepen, ligt dat anders. Dan kost luisteren veel energie bij gehoorproblemen. Oudere medewerkers hebben vaker last van gehoorverlies – het gehoor wordt met de jaren minder – en met het ouder worden neemt ook de veerkracht geleidelijk af. Zo kan het steeds lastiger worden om de werkweek door te komen. Uitputting kan uiteindelijk leiden tot een ziekmelding vanwege burn-out.”

Vervolgonderzoek in de praktijk

Dat betekent dat het belangrijk is om gehoorproblemen vroegtijdig te identificeren – het begint met bewustwording. “Wij denken dan ook dat het zinvol zou kunnen zijn dat bijvoorbeeld een heel docententeam een laagdrempelige, online gehoorscreening doet. Die hypothese gaan we in de praktijk toetsen bij een van onze grote onderwijsklanten. Daarbij zetten we de gehoortest op hoortest.nl in. The World Health Organization (WHO) gebruikt ook hoortest.nl. Het idee is dat medewerkers die hier slecht op scoren een tweede test kunnen krijgen bij de bedrijfsarts. Aanvullend kunnen ze doorverwezen worden naar een audiologisch centrum en advies krijgen over apparatuur en mogelijke werkaanpassingen.”

Wat kun je als werkgever doen?

Bij werkaanpassingen kun je denken aan veranderingen in de inrichting van een lokaal waardoor de akoestiek beter wordt. Of aan een verschuiving van taken – bijvoorbeeld dat iemand minder klassikaal les gaat geven of aan kleinere groepen. Of langere ‘luisterpauzes’ tussen de lesuren door krijgt. Ook zijn er speciaal voor het onderwijs slimme hoorsystemen, vergelijkbaar met een ringleiding maar dan veel geavanceerder. Dat kan allemaal helpen om bij gehoorverlies het risico op uitval te verkleinen. “Je kunt als werkgever veel bijdragen. Bovendien hebben we in eerder onderzoek ook gevraagd wat redenen zijn dat medewerkers ondanks hun gehoorproblemen hun werk kunnen blijven doen. Daaruit kwam naar voren dat het enorm helpt als hun werkgever hen tegemoetkomt. Naast de liefde voor hun vak was dat de belangrijkste preventieve factor.”

Laagdrempelige gehoortest: doen!

Die preventie begint met bewustwording: dat gehoorverlies veel voorkomt en dat dit van invloed kan zijn op het werkfunctioneren. “Het sluipt erin, mensen hebben het zelf vaak niet in de gaten. Terwijl je, als je je ervan bewust bent, er iets aan kunt doen. De gratis gehoortest op hoortest.nl kan ik iedereen aanraden, die geeft een goede eerste indicatie. Tot op zekere hoogte kun je prima met gehoorverlies vooruit zonder hulpmiddelen. Maar je houdt het natuurlijke verouderingsproces niet tegen door hulpmiddelen zo lang mogelijk uit te stellen. Er zijn zelfs aanwijzingen dat als je blijft rondlopen met slechthorendheid, dit kan bijdragen aan het ontstaan van dementie. Met een gehoorverlies vanaf 35 decibel is een hoortoestel sowieso verstandig. Dat maakt je leven makkelijker en scheelt een hoop energie.”

Meer weten?

Wil je meer weten over de impact van gehoorproblemen op werk en hoe Arbo Unie jouw organisatie en medewerkers hierbij kan adviseren? Of wil je op de hoogte blijven van het wetenschappelijk onderzoek van onze professionals? Neem dan contact op met Iris Arends, directeur van het Kennisinstituut, via Iris.arends@arbounie.nl.