Eenzaamheid op het werk te lijf 

Niet alleen de cijfers, ook de definities van eenzaamheid laten grote verschillen zien. “Het is een subjectief begrip”, legt Marijke Vink, GZ-psycholoog bij Arbo Unie, uit. “In de kern gaat het om een groot gemis aan kwalitatief goede relaties met anderen. Dit doet zich voor wanneer de behoefte aan echt contact dat we allemaal hebben, de behoefte aan cohesie en verbinding, onvervuld blijft. Daarvoor hoef je niet alleen thuis te zitten, ook op het werk is eenzaamheid een veel voorkomend fenomeen. In mijn gesprekken met medewerkers en werkgevers komt het onderwerp regelmatig spontaan op tafel. Ik hoor heel diverse verschijningsvormen: de leerkracht die de hele dag voor de klas staat en meer contact met collega’s zou willen. De jeugdwerker met zeer uitgebreide ervaring die een gemis ervaart in aansluiting met zijn veelal veel jongere collega’s in visie en belevingswereld. De directeur-eigenaar met 22 medewerkers in dienst die in moeilijke situaties merkt dat hij er feitelijk alleen voor staat.” 

Voorkom de neerwaartse spiraal

Eenzaamheid op het werk wordt volgens Marijke verder in de hand gewerkt doordat de werkdruk tegenwoordig erg hoog is en technologie menselijk contact steeds meer vervangt. “Als alles snel moet, de workload toeneemt en de communicatie voornamelijk verloopt via e-mail, WhatsApp en Skype, dan schiet echt contact er al snel bij in. Iedereen kent wel eenzame momenten of periodes. Tijdelijk is dat niet erg, maar als het gevoel van eenzaamheid langer aanhoudt, zie je vaak een zichzelf versterkend effect: de medewerker die zich alleen voelt, schaamt zich daarvoor, sluit zich af, wordt moeilijker benaderbaar en raakt daardoor nog meer afgezonderd. Kennelijk verandert eenzaamheid ook iets aan iemands mindset. Als je dat bij een medewerker of collega ziet gebeuren, ben je eigenlijk al de preventieve fase voorbij.”

In de kern gaat het om een groot gemis van kwalitatief goede relaties met anderen.

De impact van eenzaamheid

Er is alle reden om die situatie te voorkomen. Eenzaamheid is niet alleen onaangenaam voor wie er last van heeft, het zet ook de deur open naar allerlei psychische en lichamelijke problemen. Van angststoornissen tot een depressie en van slapeloosheid tot een verzwakt immuunsysteem, hartproblemen en een hoge bloeddruk. “Sommige artsen beweren zelfs dat het schadelijke effect van eenzaamheid vergelijkbaar is met dat van 15 sigaretten per dag. Nou zijn dat appels en peren, maar duidelijk is dat we het effect van eenzaamheid op welzijn en inzetbaarheid niet mogen onderschatten. Het is dan ook van belang om het fenomeen zo veel mogelijk buiten de deur te houden. Daar kunnen medewerkers bij wie eenzaamheid op de loer ligt, zelf aan bijdragen, maar ook collega’s, leidinggevenden en werkgevers hebben hierin een rol.”

Dit kun je doen om verbinding te maken en echt contact te bevorderen

Voor medewerkers zelf:

• Stel je open, hoe moeilijk dat soms ook is. Op die manier krijg je ook meer begrip van collega’s en geef je ze de mogelijkheid om verbinding met jou te maken. Een masker opzetten en doen alsof er niets aan de hand is, lost je probleem niet op. 
• Neem je gevoel serieus en zoek hulp als je merkt dat je er zelf niet uitkomt. Via je bedrijfsarts kun je bijvoorbeeld in contact komen met een psycholoog of bedrijfsmaatschappelijk werker die je begrijpt en verder kan helpen.
• Intervisie met collega's of vakgenoten uit je netwerk kan effectief zijn om het gevoel weg te nemen dat je er alleen voor staat in je werk: zij lopen vaak tegen dezelfde vraagstukken aan en helpen je graag verder. 

Voor collega’s en leidinggevenden:

• Stel je ‘pro-sociaal’ op, ofwel proactief in sociaal opzicht. Dat kun je doen door niet alleen om te gaan met collega’s die heel toegankelijk zijn, maar ook eens een praatje te maken met medewerkers die teruggetrokkener en minder zelfverzekerd zijn en sociaal misschien wat minder handig. En houd dat vol; laat je niet afschrikken als ze in het begin een beetje nors of onwennig reageren. Aandacht en oprechte interesse kunnen wonderen doen. Ben je ervan bewust dat aandacht vanuit medelijden of sociale wenselijkheid, averechts kan werken.
• Wees er alert op dat bepaalde collega’s niet altijd alleen zitten tijdens de lunch of nét niet worden uitgenodigd voor dat personeelsuitje. Probeer het hele team bij gezellige activiteiten te betrekken en maak daar ook ruimte voor.

Voor werkgevers en beleidsmakers:

• Realiseer je dat je medewerkers sociale wezens zijn en behoefte hebben aan verbinding en cohesie. En investeer in een cultuur die uitdraagt dat er support is. Waar mensen zich veilig en gehoord voelen en oog voor elkaar hebben. Dat begint met zelf het goede voorbeeld geven. 
• Bied medewerkers de gelegenheid om ook in een informele setting met elkaar aan de praat te raken. Bijvoorbeeld door een loungehoek in te richten of ergens een fruitmand neer te zetten. Creëer een werkomgeving die uitnodigt tot contact.
• Organiseer een introductieprogramma of onboardingdagen voor nieuwe medewerkers, bij voorkeur in groepjes, waarin je hen laat kennismaken met het bedrijf, de collega’s met wie ze gaan werken, de bedrijfscultuur en elkaar. Dit geeft hen een basis en het begin van een netwerk. Ze voelen zich eerder thuis in de organisatie en zijn bovendien snel productief.
• Alle aandacht en zorgvuldigheid ten spijt, kan het toch voorkomen dat het met iemand niet goed loopt. Reageer daarop en bied ondersteuning, bijvoorbeeld van een buddy of een professional van Arbo Unie

Meer weten?

Wil je meer informatie over hoe je eenzaamheid op het werk te lijf gaat? Neem dan contact op met GZ-psycholoog Marijke Vink, marijke.vink@arbounie.nl.