Arbo Unie over ziekteverzuim in 2024: ‘Verzuim daalt, maar werknemers langer ziek door psychische klachten’

Nu Nederland na de Kerstvakantie weer massaal aan het werk gaat, komt Arbo Unie traditiegetrouw met haar jaarlijks vooruitblikkende analyse op de arbeidsmarkt en ontwikkelingen in het ziekteverzuim. “Er is enerzijds een krapte op de arbeidsmarkt waar werkgevers zitten te springen om personeel. Anderzijds leiden de stijgende inflatie en hoge kosten voor onder meer energie en boodschappen tot financiële onzekerheid”, zegt prof. dr. Corné Roelen, bedrijfsarts bij Arbo Unie en hoogleraar bedrijfsgeneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. 

Werkloosheid stijgt, ziekteverzuim daalt

Het CPB verwacht een lichte stijging in de werkloosheid dit jaar. “Het is een bekend patroon dat wanneer de werkloosheid stijgt, het ziekteverzuim daalt”, aldus Roelen. De verwachting is dan ook dat de ingezette daling van het ziekteverzuim ook in 2024 zal doorzetten. In 2023 daalde namelijk het langdurig verzuim met 14% ten opzichte van het jaar ervoor. De daling gold voor alle sectoren, maar met name in de industrie en bouw. In de zorg bleef het verzuim ongeveer gelijk aan 2022. Een belangrijke oorzaak voor die daling ligt in het feit is dat er minder long- en luchtwegklachten waren. Bovendien kende 2023 duidelijk minder Long COVID-gevallen dan de jaren ervoor. Dit scheelt de Nederlandse economie 70 miljoen euro. In totaal nam het aantal verzuimdagen in 2023 met 1,1 miljoen dagen af ten opzichte van 2022.

Kosten en oorzaken psychische klachten

De daling van het ziekteverzuim is niet alleen maar goed nieuws. Ondanks de daling is het probleem dat de mensen die ziek zijn gemiddeld langer ziek zijn, zeker als het gaat om psychische klachten. In 2023 waren er 2,9 miljoen verzuimdagen met psychische klachten en dat kost de Nederlandse samenleving ruim 1 miljard euro op jaarbasis. Roelen ziet met name psychisch verzuim in het onderwijs, de zorg en zakelijke dienstverlening. In die sectoren heeft maar liefst 40% van het verzuim een psychische oorzaak.

De oorzaak van psychisch verzuim? Een verstoorde werk-privé-balans ligt er vaak aan ten grondslag. “Mensen werken hard, maar hebben ook privé steeds meer op hun bord. Vooral mantelzorg voor een zieke partner of ouder is moeilijk te combineren met werk”, aldus Roelen, die werkgevers oproept beter naar hun menselijk kapitaal te kijken.

‘Maak afspraken met werknemers die mantelzorg taken hebben’

Hij pleit ervoor dat werkgevers op maat afspraken maken met mensen die werk en mantelzorg combineren. Vanuit de regelgeving is een aantal weken zorgverlof beschikbaar voor mantelzorgers, maar dat is vaak onvoldoende. De overheid zou met betere regelgeving moeten komen, omdat mantelzorg in onze participatiemaatschappij een steeds nijpender probleem zal worden voor werkenden.

Digitale veranderingen

Andere oorzaken van psychisch verzuim liggen - volgens Roelen - in oudere werknemers die de digitale veranderingen in het dagelijkse werk niet meer kunnen bijbenen. Hij ziet ook veel stress en psychische klachten bij jongeren die de arbeidsmarkt opkomen. Het is voor werkgevers zaak om aantrekkelijk te blijven en waardevol werk te kunnen aanbieden, omdat veel jongeren juist daarnaar op zoek zijn. 

Gevolgen op de werkvloer

Het gevolg van (psychisch) verzuim is dat deze in eerste instantie wordt opgevangen door collega’s die daardoor vaak meer werken. Als verzuim langer duurt, moeten tijdelijke krachten worden ingehuurd. Dat alles kost tijd en energie en kan de sfeer op de werkvloer negatief beïnvloeden, aldus Roelen. Het kan bovendien grote gevolgen hebben voor de productiviteit.